Πρόπολη. Το βάλσαμο των μελισσών

Ακατέργαστη πρόπολη μετά τη συλλογή απο τις κυψέλες

Η ονομασία της πρόπολης προέρχεται απο τους αρχαίους Έλληνες που γνώριζαν τις ιδιότητες της και τη χρησιμοποιούσαν στην ιατρική. Ο Ιπποκράτης τη συνιστούσε για την επούλωση εσωτερικών και εξωτερικών πληγών, ενώ στην Αίγυπτο τη χρησιμοποιούσαν για την ταρίχευση νεκρών(μούμιες)με το μέλι, σε διαδοχικές επαλείψεις ανάμεσα στις γάζες, διατηρώντας αναλλοίωτα τα σώματα μέσα στις σαρκοφάγους.
Τα δυο συνθετικά του ονόματος, προ και πολις, προσδιορίζουν το σκοπό για τον οποίο τη χρησιμοποιούν οι μέλισσες. Επειδή την χρησιμοποιούν για οχυρωματικά έργα, δηλαδή για να κλείνουν την είσοδο της κυψέλης όταν τη θεωρούν μεγάλη, για προστασία απο το κρύο και τις επιθέσεις των εξωτερικών εχθρών.
Οι Άγγλοι την ονομάζουν bee glue, μελισσόκολα, επειδή κολλάει στα χέρια και τα εργαλεία του μελισσοκόμου.
Με την πρόπολη επίσης χρησιμοποιώντας την ως σοβά οι μέλισσες, κολλάνε μεταξύ τους τα πλαίσια μέσα στην κυψέλη.

Κλείνουν με αυτήν χαραμάδες και ανοίγματα της κυψέλης, όπως και μέρη απο τα οποία περνά το φως και ο αέρας, που τις ενοχλούν. Σε πειραματικές ή εκθεσιακές κυψέλες διάφανες απο fiber glass, πριν αρχίσουν τις εργασίες τους, φροντίζουν να επαλείψουν εσωτερικά τα διαφανή μέρη, με στρώση πρόπολης για να εμποδίσουν το φως.
Γνωρίζοντας όμως τις αντιμικροβιακές και απολυμαντικές της ιδιότητες και εδώ είναι το σπουδαίο της φύσης,τη χρησιμοποιούν για ελαφρά επάλειψη εσωτερικά, των κελιών απο τα οποία
εκκολάφτηκαν τα νεογνά(τις θερμοκοιτίδες τους), πριν τα χρησιμοποιήσουν για την εναπόθεση γύρης ή μελιού.
Είναι θαυμαστό το γεγονός, οτι ενω μέσα σε μια κυψέλη ζουν και εργάζονται ταυτόχρονα περίπου 100.000 μέλισσες, καταφέρνουν με τη χρήση της πρόπολης και διατηρούν ένα πλήρως αποστειρωμένο περιβάλλον, σε συνθήκες αποστείρωσης ανώτερες από νοσοκομείο. 
Και τέλος, στη μουμιοποίηση!!! των εξωτερικών εισβολέων εχθρών. Όταν ο εισβολέας είναι δυσανάλογου βάρους ή όγκου όπως τα ποντίκια, για να τον μεταφέρουν έξω απο την κυψέλη και να τη διατηρήσουν καθαρή, αφου τον εξοντώσουν με το κεντρί τους, στο σημείο της κυψέλης που καταλήγει, τον καλύπτουν με στρώμα πρόπολης. Είναι η τέλεια αντισηψία και προστασία απο τα μικρόβια που θα δημιουργούσε η σήψη του ζώου, που διατηρείται επί πολλά χρόνια αναλλοίωτο στη σαρκοφάγο που το έκλεισαν οι μέλισσες.

Φωτο απο το βιβλιο του Θ.Μπικου Προπολις

Η προέλευση της αποτελούσε πάντα ένα γρίφο, αφου παλιότερα πίστευαν οτι την παρασκευάζουν οι μέλισσες με επεξεργασία της γύρης και του κεριού στους αδένες τους, αργότερα οτι τη συλλέγουν αυτούσια, από τη φύση. Εργαστηριακές μελέτες όμως και η νεότερη έρευνα απέδειξαν οτι τη συλλέγουν οι μέλισσες απο ορισμένα δέντρα και φυτά όπως η μαύρη και η λευκή λεύκα, τα κωνοφόρα δέντρα, ο ευκάλυπτος, η φουντουκιά, η ιτιά και διάφορα είδη θάμνων, σαν πρώτη ύλη που στη συνέχεια επεξεργάζονται στους αδένες τους οι μέλισσες, παράγοντας κατά τις ανάγκες της κυψέλης, την πρόπολη όπως την ξέρουμε εμείς. 
Προσπαθώντας να δώσουμε ένα ορισμό, μπορούμε να πούμε οτι είναι ένα προιόν των μελισσών με αντιμικροβιακές και αντισηπτικές ιδιότητες, στο οποίο χρησιμοποιούν ως πρώτη ύλη, κολλώδεις ρητίνες που εκκρίνονται απο τα φυτά μέσω του φλοιού των.

 Η συλλογή της, γίνεται με μηχανικό τρόπο(απόξεση) στα σημεία του εσωτερικού της κυψέλης όπου την εναποθέτουν οι μέλισσες όπως στις επιφάνειες των πλαισίων των κηρηθρών, στον πάτο της κυψέλης, στις χαραμάδες σκασίματα και στη σίτα που βρίσκεται κάτω απο το καπάκι, που το χειμώνα την κλείνουν για προστασία απο το κρύο.

προπολη καθαρη

Η πρόπολη που θα μαζευτεί με αυτό τον τρόπο, φυσικό είναι να περιέχει και ξένα σώματα όπως σκόνη, ψήγματα γύρης και κεριού, ρινίσματα ξύλου απο την απόξεση και διάφορα άλλα. Αυτή πρέπει να καθαριστεί και γι αυτό τη λιώνομε σε ένα δοχείο υπο θερμοκρασία, όπως το κερί με την προσθήκη νερού. Όλα τα ξένα σωματίδια και η σκόνη, πάνε στον πάτο και το λειωμένο κερί στην κορυφή, που αφου το μαζέψουμε, επιπλέει η καθαρή πρόπολη την οποία μαζεύομε προς χρήση.

κηφήνας, κάνει καμάκι στη βασίλισσα

ΥΦΗ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ

Η πρόπολη είναι μια ρητινώδης κολλώδης ουσία, με χρώμα που διαφέρει ανάλογα με τη φυτική της προέλευση και την παλαιότητα της. 
Από σκούρο καστανό χρώμα, καφέ, πρασινωπό, μέχρι και διάφανο σε σπάνιες περιπτώσεις.
Η υφή της ποικίλει ανάλογα με τη θερμοκρασία. Σε θερμοκρασία περιβάλλοντος ειδικά το καλοκαίρι, είναι μαλακή και κολλώδης, ενώ σε χαμηλή θερμοκρασία, είναι σκληρή και σπάει εύκολα.
Στους 60 με 70 βαθμούς υγροποιείται και είναι βαρύτερη απο κερί, γι αυτό ξεχωρίζουν όταν είναι σε πρόσμιξη.
Αναδύει  ένα ευχάριστο άρωμα βάλσαμου που θυμίζει βανίλια.
Η σύνθεση της πρόπολης αποτελείται από διάφορες ρητίνες και βάλσαμα, κερί, γύρη, αρωματικές ουσίες, αιθέρια έλαια και διάφορα άλλα οργανικά στοιχεία.
Τα τελευταία εκατό χρόνια έχουν γίνει διάφορες αναλύσεις πάνω στη σύνθεση της και σε κάθε νεότερη ανάλυση, προκύπτουν περισσότερα συστατικά απο τη σύσταση της. Η διαφορά αυτή ωφείλεται είτε στην διαφορετική προέλευση, είτε στην πρόοδο της τεχνολογίας και της γνώσης των ερευνητών.
Ένας χαρακτηριστικός πίνακας είναι ο παρακάτω, που πήραμε απο το βιβλίο του Θανάση Μπίκου γεωπόνου ερευνητή.

 Περιέχει ακόμα σίδηρο, χαλκό, ασβέστιο, αλουμίνιο, βανάδιο, πυρίτιο, στρόντιο, μαγγάνιο, ψευδάργυρο, κ.α.ανόργανα μικροστοιχεία. 
Αξίζει να αναφέρουμε εδώ, οτι η εξέλιξη στην ανακάλυψη νέων στοιχείων στην πρόπολη,καλπάζει με ταχύτατους ρυθμούς.
Την πρόπολη θα τη συναντήσουμε αναλόγως την επεξεργασία και τη χρήση για την οποία προορίζεται, σε διάφορες μορφές.
Ακατέργαστη, Σκόνη, Πούδρα, Πάστα, Βάμμα πρόπολης, Διάλυμα εκχύλισμα πρόπολης, Αλοιφή, Γαλάκτωμα, Χάπια και τέλος Σαπούνι πρόπολης. 
Κάθε μία απο τις παραπάνω μορφές, για διαφορετική χρήση.

ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΠΟΛΗΣ

Ότι και να πούμε εδώ, θα είναι λίγο μπροστά στην τεράστια δύναμη που κρύβει
το θαύμα αυτό της φύσης, που μας δίνει ο μαγικός κόσμος των μελισσών. Λόγω της αντιμικροβιακής, αντισηπτικής δράσης του, η επιστήμη βρίσκεται σε συνεχή και αδιάκοπη έρευνα πάνω στη σύνθεση, τις ιδιότητες και την χρήση στην ιατρική και τη φαρμακευτική.
Στον παρακάτω πίνακα, φαίνονται οι μορφές χρήσης που μπορεί να έχει η πρόπολη.

Ο πίνακας, απο το βιβλίο "Πρόπολις το θαύμα των μελισσών" του Θ. Μπίκου γεωπόνου

 Περιληπτικά αναφέρουμε μερικές πρακτικές χρήσεις, προχωρώντας πιο κάτω με την περιγραφή κάποιων σκευασμάτων αλοιφής και βάμματος πρόπολης.
Α. Το σαπούνι πρόπολης, που έχει σκούρο χρώμα λόγω της περιεκτικότητας καθαρής πρόπολης, αποτελεί το καλύτερο αντισηπτικό σαπούνι για το δέρμα, έχοντας ταυτόχρονα και καλλυντικές ιδιότητες αφου το κάνει απαλό καθαρίζοντας το σε βάθος.
Β. Τις ίδιες καλλυντικές ιδιότητες έχει η κρέμα χεριών και σώματος απο πρόπολη.
Γ. Σε ισχυρούς πονόδοντους, τοποθετούμε πολύ ελάχιστη ποσότητα καθαρής πρόπολης στό κενό του τρύπιου δοντιού, όπως τοποθετούμε το βαμβακάκι με το γαρυφαλέλαιο. Σε δευτερόλεπτα ο πόνος εξαφανίζεται, χωρίς να δημιουργείται πρόβλημα αλλοίωσης και θραύσης του δοντιού όπως με το γαρυφαλέλαιο.
Δ. Επουλώνει και επαναφέρει το δέρμα στη φυσική του κατάσταση, από διάφορα δερματικά προβλήματα και έρπητες.
Και το θέμα είναι, οτι οι εφαρμογές της πρόπολης δεν έχουν τελειωμό από την ιατρική μέχρι και την καλυντική της δράση.
Αφού έχει αντιιικές, αντισηπτικές, αναισθητικές, αντιμυκητιακές, αντιφλεγμονώδεις, αντιβιοτικές, αντιοξειδωτικές, αντικαρκινικές, ηππατοπροστατευτικές, ιστολογικές αναγεννητικές, ανοσοποιητικές ιδιότητες,
όλα μέσα στο πραγματικό θαύμα τη φύσης και του εργαστηρίου των μελισσών.  

Στη βιολογική καλλιέργεια στον τομέα της γεωργίας, υπο μορφή υδατικού ή αλκοολούχου διαλύματος, βάμμα πρόπολης, έλαιο και σε διάφορες άλλες μορφές και προσμίξεις, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν εντομοκτόνο, διεγερτικό, κατά του περονόσπορου και των ωιδίων και σε συνδυασμό με κερί μελισσών για την επούλωση πληγών των φυτών και των δέντρων.


Μεγάλη προσοχή πρέπει να δώσομε κατά την αναζήτηση της πρόπολης. Ποτέ μην εμπιστευτούμε εισαγόμενη φτηνή, λόγω του κινδύνου των προσμίξεων και της αιθανόλης . Πάντα Ελληνική και μάλιστα αν είναι δυνατόν, απο μελισσοκόμο, διότι πολλά σκευάσματα που μπορεί να κυκλοφορούν στην αγορά, ποιός τα εμπιστεύεται...όταν οι αποκλίσεις κόστους-κέρδους είναι μεγάλες, είναι επίσης και ο πειρασμός του εύκολου κέρδους μεγάλος, όπως και στο βασιλικό πολτό που θα δούμε σε επόμενο άρθρο μας.

 Βάμμα πρόπολης

ΠΡΟΣΟΧΗ !! Στο εμπόριο κυκλοφορεί πρόπολη με χρωστικές ύλες τεχνητή και φτηνή, που είναι κατάλληλη μόνο για τα φυτά και όχι για τον άνθρωπο.

Στα έτοιμα δε σκευάσματα εισαγωγής του εμπορίου, δεν μπορούμε να γνωρίζομε την προέλευση και την ποιότητα της πρόπολης και πόση περιέχουν. Οι δε τιμές, κυμαίνονται από 10 εως 15 ευρώ τα 30 ml.

Για την παρασκευή βάμματος πρόπολης, κάνομε τα παρακάτω.

Σε μπεν μαρί βάζομε ποσότητα πρόπολης και αρκετό νερό. Αν δεν έχομε μπεν μαρί, βάζομε δυο τσικάλια το ένα μέσα στο άλλο. Το μερό θα βράζει στο μεγάλο τσικάλι και θα μεταδίδει τη θερμοκρασία στο μικρότερο που θα έχει μέσα το νερό μα την πρόπολη.

Όταν λειώσει η πρόπολη καλά, σβήνομε τη φωτιά και αφήνομε να κρυώσει μέχρι να στερεοποιηθεί το κερί που επιπλέει, για να το αφαιρέσουμε.

Επαναλαμβάνομε τη διαδικασία δυο με τρεις φορές, μέχρι να αποβληθεί όλο το κερί και να μείνει σκέτη καθαρή πρόπολη μέσα στο νερό.

Τότε το ξαναθερμαίνομε το ζελέ πρόπολη αφαιρώντας όμως το νερό από το μικρό τσικάλι αφήνοντας την πρόπολη σκέτη μέσα. Όταν λειώσει και γίνει σαν πηχτό σιρόπι, το αφαιρούμε από τη φωτιά πρώτα και προσθέτομε ποσότητα αιθυλικής αλκοόλης(οινοπνεύματος λευκου 96 βαθμών), ίση με την ποσότητα της πρόπολης και ανακατεύομε συνέχεια μέχρι να ομογενοποιηθούν.

ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΟ ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑ !!! Πρέπει να είναι ΜΟΝΟ το οινόπνευμα ποτοποιίας το πόσιμο και ΟΧΙ το λευκό του φαρμακείου, διότι αυτό είναι ακατάλληλο. Αν χρησιμοποιηθεί τσίπουρο ή τσικουδιά, πρέπει να είναι διπλής ή τριπλής απόσταξης για να φτάσει στους οινοπνευματικούς βαθμούς που χρειαζόμαστε.

Μετά την ομογενοποίηση, το τελικό παρασκεύασμα είναι το βάμμα πρόπολης 50% σε αλκοόλη. Το συσκευάζομε σε γυάλινα σκούρα φιαλίδια με σταγονόμετρο στο πώμα τους και τα αποθηκεύομε σε σκοτεινό και δροσερό μέρος.

Προσοχή. Πολλές συνταγές που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο με την ονομασία βάμμα πρόπολης, είναι διαλύματα πρόπολης και όχι βάμμα και προκαλούν σύγχυση στους ενδιαφερόμενους.

Το βάμμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν ισχυρό αντισηπτικό και επουλωτικό σε πληγες και δερματικά προβλήματα, με βαμβακάκι, όπως επίσης πίνοντας 10 σταγόνες πρωί και βράδυ, για αντιιική αντιβηχική και προστασία κατά της γρίπης, σκέτο ή μέσα σε νερό, ή σε μια κουταλιά μέλι Ελληνικό(αν δεν παινέψουμε το σπίτι μας, ε ; θα πέσει να μας πλακώσει).

Σκόνη πρόπολη

Αφού βάλομε στην κατάψυξη καθαρή πρόπολη για να γίνει σκληρή και να κρυσταλοποιηθεί, την κοπανίζομε καλά σε ένα γουδί(αν χρησιμοποιήσομε μουλτιμιξεράκι, πιθανό να σπάσει ή να αχρηστευτεί, αν και δίνει καλύτερα αποτελέσματα). Όταν γίνει σκόνη, την περνάμε από κνισάρι για να πάρομε σκόνη χωρίς τεμάχια μέσα.
Φυλάγεται ερμητικά κλεισμένη σε γυάλινο βάζο σε σκοτεινό χώρο και σε χαμηλές θερμοκρασίες.
Για κρυολογήματα και όχι μόνο, παίρνομε πρωί μεσημέρι βράδυ πριν το φαγητό, 1 κουταλιά του γλυκού. Σκέτη, ή με μέλι.

Πούδρα πρόπολη

Τη σκόνη που φτιάξαμε στην προηγούμενη παράγραφο, την περνάμε από κόσκινο με πολύ λεπτές τρύπες των 0,3 χιλ. και λιγότερο αν είναι δυνατό, ώστε αυτό που θα πάρομε, να είναι μια πούδρα λεπτή και απαλή στην υφή.
Την ανακατεύομε με τάλκ σε αναλογία 1 προς 4, δηλαδή 1 μέρος πούδρα πρόπολης και 4 μέρη τάλκ.
Έχομε ένα πολύ καλό σκεύασμα για εξωτερικές χρήσεις 

Αλοιφή πρόπολης

Επειδή τα διαλύματα πρόπολης τσούζουν πάνω σε πληγές λόγω της αλκοόλης που περιέχουν και εκτός αυτού σε εκτεταμένες περιοχές είναι πιο πρακτική μια αλοιφή, μπορούμε να φτιάξουμε με τον παρακάτω τρόπο.
Πρόπολη καθαρή ή σε σκόνη 30% με ηλιέλαιο 70%.
Σε μπεν μαρί ζεσταίνομε το μίγμα στους 70 βαθμούς επί μία ώρα ανακατεύοντας συνεχώς, για να λοιώσει η πρόπολη και να ομογενοποιηθεί με το ηλιέλαιο. Ζεστό όπως είναι το φιλτράρομε απο γάζα και το αφήνομε να κρυώσει. Τότε, θα πάρει τη μορφή αλοιφής και το βάζομε σε γυάλινα βαζάκια. Απλώνεται εύκολα στο δέρμα και διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Σημείωση. Επειδή οι αλοιφές έρχονται σε επαφή με τον αέρα που υπάρχει στο κενό του βάζου και με την ύπαρξη της πρόπολης, η επιφάνεια μπορεί να παρουσιάσει αλλοίωση χρώματος και να σκουρίνει. Δεν έχει καμία σχέση αυτό με την μείωση ή αλλοίωση της ποιότητας, γιατί πρόκειται για οξείδωση που προκαλείται απο την υγρασία του σκευάσματος με το οξυγόνο που υπάρχει στο κενό του βάζου. Οι αχρησιμοποίητες συσκευασίες, καλό είναι να γεμίζονται μέχρι πάνω, ώστε να ακουμπά η αλοιφή στο καπάκι.
Παραλλαγή είναι η πιο κάτω εκτέλεση.
Το μίγμα μας είναι 1 μέρος πρόπολη με 10 μέρη βαζελίνης.
Ζεσταίνομε τη βαζελίνη μέχρι να βράσει και την κρυώνομε στους 60 βαθμούς, προσθέτοντας την πρόπολη και ανακατεύοντας συνεχώς. Θερμαίνομε το μίγμα στους 80 βαθμούς ανακατεύοντας συνεχώς για ένα δεκάλεπτο και στη συνέχεια αφήνομε να ηρεμήσει και κατακαθίσει για άλλα δέκα λεπτά, αφού το βγάλομε πρώτα απο τη φωτιά. Φιλτράρομς σε μια γάζα και το συσκευάζομε σε βαζάκια.
Οι αλοιφές αυτές, δεν πρέπει να σφραγιστούν με τα πώματα των βάζων αν δεν κρυώσουν πρώτα καλά.

Υπάρχουν όμως τόσες συνταγές και τόσα άλλα θέματα γύρω απο την πρόπολη, που δεν μας φτάνουν χιλιάδες σελίδες για να πούμε οτι εξαντλήσαμε το θέμα. Ως εκ τούτου και πιστεύοντας οτι δώσαμε ότι περισσότερο στο θέμα χωρίς να κουράσομε με εξειδικευμένες αναλύσεις και θέματα που αφορούν το αντικείμενο, κλείνομε εδώ, με επόμενο ραντεβού για τα άρθρα Υγεία, Φυσικά προιόντα, Φύση, με ένα άλλο εξ ίσου αν όχι περισσότερο ενδιαφέρον θέμα, 
τον Βασιλικό Πολτό, την τροφή της βασίλισσας.

  

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

1…ΜΕΛΙ ΚΑΙ ΚΑΝΕΛΑ.......... 2…ΓΥΡΗ ΤΟ ΣΠΕΡΜΑ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ.......... 3…ΜΕΛΙ ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ.......... 4…ΤΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΜΕΛΙΣΣΩΝ........... 5…ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ ΠΟΛΤΟΣ..........