Η Αρχαία Ελληνική Γλώσσα στη σημερινή πολιτική

Κλεάνθη Παπαδερού

Σε  καιρούς  δεινούς όπως τους σημερινούς,  κατά  τους  οποίους έννοιες με βαρύ ιδεολογικό περιεχόμενο εκφυλίζονται σκόπιμα και ύπουλα, κατασκευασμένες οικονομικές κρίσεις λυμαίνονται τις αδύναμες κυρίως χώρες,  άλλες κρίσεις κάθε μορφής πολιτικής, θεσμικής, ηθικής,  πολιτισμικής παίρνουν διαστάσεις χολερικές  αναγκάζοντας τους πολίτες τους  να χάνουν την αυτοσυνειδησία τους,  τη δυνατότητα του σκέπτεσθαι, κρίνειν  και  πράττειν ορθώς…

Είναι ανάγκη ένας λαός να αναζητά τη ρότα του χαμένου του προσανατολισμού στις διαχρονικές πολιτισμικές εθνικές αξίες που συνθέτουν την εθνική του ταυτότητα και οι οποίες συντέλεσαν τα μέγιστα  στη διατήρηση της συνοχής και επιβίωσης του  ως έθνος μέσα στους αιώνες της ιστορικής του πορείας.

Mια τέτοια αξία πνευματική και ηθική είναι η γλώσσα.
Ειδικά η ελληνική, σε ό,τι αφορά τη δική μας χώρα, έχει σταθεί το κύριο προπύργιο εθνικής και κοινωνικής άμυνας, καθώς εδώ και 4.000 χρόνια διατηρεί αλώβητη τη συνέχεια της,  τα κύρια χαρακτηριστικά της όπως το λεξιλογικό της πλούτο, την εννοιολογική της πολυχρωμία, την αυστηρή συντακτική δομή, την ακρίβεια και εντέλει το ορισμένο ήθος της.
Αφού όπως λέει ο Ελύτης «Προσκτάται η γλώσσα στο μάκρος των αιώνων ένα ορισμένο ήθος. Και το ήθος αυτό γεννά υποχρεώσεις».
.
Εκατομμύρια ελληνικές λέξεις είναι τα παραδείγματα που αποδεικνύουν την ακρίβεια που  υπάρχει ανάμεσα στα σημαίνοντα και τα σημαινόμενα.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ουσιαστικό που αντιστοιχεί στο σημείο ¨μαλακία¨ και τα παράγωγά του.
Στη δημηγορία του Θουκυδίδη «Περικλέους Επιτάφιος»,  έργο αριστουργηματικό από άποψη γλώσσας και περιεχομένου, παράγωγα του σημείου αυτού απαντώνται δύο φορές.
Η πρώτη είναι στο κεφάλαιο 40 στο χωρίο «Φιλοκαλούμεν τε γαρ μετ` ευτελείας και φιλοσοφούμεν άνευ  μαλακίας».
Η μετάφραση της περιόδου σύμφωνα με την Έλλη Λαμπρίδη είναι:
 «Αγαπούμε την ομορφιά χωρίς να τη συγχέουμε με την πολυτέλεια, και κυνηγούμε τη γνώση και τη σοφία χωρίς για τούτο να χάνουμε τον ανδρισμό μας».
Φαίνεται εδώ η ξεχωριστή ικανότητα του αθηναίου πολίτη να κρατάει την ισορροπία ανάμεσα στις αντιθέσεις .
.
Το δεύτερο χωρίο βρίσκεται στο κεφάλαιο 43 «αλγεινοτέρα γαρ ανδρί γε φρόνημα έχοντι η μετά του μαλακισθήναι κάκωσις ή ο μετά ρώμης και κοινής ελπίδος άμα γιγνόμενος θάνατος».
Σύμφωνα με τη μετάφραση του Ν. Σκουτερόπουλου σημαίνει
«Γιατί έναν άνδρα με γενναίο φρόνημα τον πονάει περισσότερο η ταπείνωση της δειλίας παρά ο θάνατος που έρχεται σε στιγμή έξαρσης της δύναμης και της κοινής ελπίδας χωρίς να γίνεται αισθητός».
Φαίνεται εδώ η πίστη ότι για έναν άνδρα με υψηλό φρόνημα το να δείξει ότι ήταν δειλός στη μάχη ήταν πιο ταπεινωτικό και οδυνηρό από το να πεθάνει σε στιγμή που ένιωθε δυνατός και έλπιζε τη νίκη μαζί με τους συμπολεμιστές του.
.
Επιστέφοντας στη λέξη ¨μαλακία¨ και στο απαρέμφατο ¨μαλακισθήναι¨ διαπιστώνουμε ότι δηλώνουν τη εκθήλυνση, τη νωθρότητα, τη δειλία.
Αργότερα στους ελληνιστικούς χρόνους παίρνει τη σημασία της παθητικής ομοφυλοφιλίας, ενώ στα μεσαιωνικά χρόνια μαλακία είναι γενικότερα η εξασθένιση.
Απαντάται ακόμα  στα νεότερα χρόνια στο έργο του Α. Παράσχου, του Ι.Κονδυλάκη και άλλων.
Παρατηρούμε επομένως ότι παρ’ όλες τις μικρές σημασιολογικές αποκλίσεις που πήρε η λέξη στο διάβα των εποχών διατήρησε έως σήμερα την αρνητική της σημασία η οποία βρίσκει τη λεκτική και εννοιολογική της έκφραση στην  έννοια «μαλθακότητα», «δειλία».
Τώρα  δεν μπορούμε παρά να προχωρήσουμε  στον αντιθετικό συσχετισμό του όρου δειλία με τον όρο  «ευψυχία», ο οποίος βρίσκεται επίσης στον Επιτάφιο του Περικλή και αποτελεί την εποχή εκείνη ιδεολογικό αξίωμα.
Βρίσκεται στο κεφάλαιο 43 στο χωρίο «ους νυν υμείς ζηλώσαντες και το εύδαιμον το ελεύθερον, το δ΄ ελεύθερον το εύψυχον κρίναντες μη περιοράσθε τους πολεμικούς κινδύνους»,
 το οποίο μεταφράζεται: «Αυτούς τώρα εσείς αφού μιμηθείτε, και αφού θεωρήσετε ότι ευδαιμονία σημαίνει ελευθερία και η ελευθερία γενναιότητα, μη δειλιάζετε μπροστά στους κινδύνους του πολέμου.»
.
Με τη ρητορικά αριστοτεχνική δομή του συντακτικού αυτού εκφωνήματος  που το αναδεικνύουν το χιαστό σχήμα, τα ομοιοτέλευτα, οι ισοσυλλαβίες, οι αντιθέσεις προκρίνεται  η ελευθερία ως απαραίτητη προϋπόθεση της ευτυχίας, και η ευψυχία ως απαραίτητη προϋπόθεση της ελευθερίας.
Επομένως η ευψυχία (η γενναιότητα) είναι προϋπόθεση της ευτυχίας.
Χωρίς αυτήν οι άνθρωποι παραμένουν μικρόψυχοι, αδύναμοι να καταξιώσουν την ανθρώπινη ουσία τους, να δημιουργήσουν υψηλό πολιτισμό τέτοιο που να καθιστά δυνατή μια ανώτερη ποιότητα ζωής.

Το επαναλαμβάνει ποιητικά και ο Ανδρέας Κάλβος στις Ωδές 
«θέλει αρετήν και τόλμη η ελευθερία».
Ποιοι θεσμοί μπορούν να καλλιεργήσουν αυτές τις ψυχικές και ηθικές αξίες;
.
Η παιδεία είναι βέβαια ένας από αυτούς η οποία διαμορφώνεται τόσο από το εκπαιδευτικό σύστημα όσο και από τις κοινωνικές συνθήκες, τις πνευματικές αξίες, τη λαϊκή και ιστορική παράδοση, τα ήθη, τα έθιμα αν ο άνθρωπος διατηρεί ζωντανή σχέση με τα στοιχεία αυτά.
Τότε μπορούν να οπλίσουν, ειδικά τη νέα γενιά, με αντικειμενική γνώση, κρίση, εθνική αυτογνωσία, επίγνωση των προτερημάτων και των μειονεκτημάτων του έθνους, πατριωτικό και οικουμενικό πνεύμα, ικανότητα να συγκερνούν με σοφία  τα υγιή κύτταρα του πολιτισμικού παρελθόντος με την τεχνική και επιστημονική πρόοδο, χωρίς να παρασύρεται από τη στείρα προοδοπληξία ή την προγονοπληξία.
Ποιοι είναι οι πρώτοι που πρέπει να διέπονται από  ευψυχία, για να μπορούν να μάχονται  υπέρ της προστασίας των όρων που στερεώνουν την εθνική ασφάλεια και την κοινωνική ευημερία;
.
Μα οπωσδήποτε οι άρχοντες της χώρας, τουλάχιστον σε μια δημοκρατούμενη κοινωνία.
Οι άρχοντες όμως της δικής μας χώρας δυστυχώς επιδεικνύουν μια σπάνια ελλειμματικότητα σε ευψυχία όπως και μια σπάνια ροπή προς το ¨μαλακισθήναι¨.
.
Εύκολα μπορεί να αντιπαρατεθεί ο αντίλογος  με την ισχνή δικαιολογία ότι είναι και αυτοί άνθρωποι με αδυναμίες.
Ο Πλάτωνας όμως στην Πολιτεία του γράφει ότι για να περάσουν οι φύλακες στην τάξη των αρχόντων πρέπει πρώτα να εκπαιδευτούν σκληρά για να υπερβούν την τρωτή ανθρώπινη φύση τους.
Αυτό όμως δεν συμβαίνει σήμερα, η ατολμία ξεχειλίζει.
Ατολμία να αντισταθούν στη συστηματική προσπάθεια, στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, από ισχυρούς πολυεθνικούς φορείς οικονομικών συμφερόντων για κατάρριψη των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων των λαών, όπως αυτές διαμορφώθηκαν μέσα στον ρου της ιστορίας τους.
Δειλία να μεταρρυθμίσουν την εκπαίδευση, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τους άλλους παιδευτικούς φορείς από τους οποίους μπορούν να καλλιεργηθούν υψηλές ηθικές αξίες, κριτική ικανότητα, ρηξικελεύθο πνεύμα.
Ατολμία να υποστηρίξουν με ειδικούς θεσμούς την αγροτική οικονομία, τη ζωή στην ύπαιθρο η οποία είναι ο κατεξοχήν χώρος αναπαραγωγής των στοιχείων της εθνικής μας ταυτότητας.
Δειλία να προστατεύσουν την ήδη υποβαθμισμένη ποιότητα της ελληνικής γλώσσας.

.
Ατολμία να περιφρουρίσουν  την ελληνική ιστορία.
Συνθηκολογούν για την πλαστογράφησή της και επιτρέπουν, φαινόμενο πρωτοφανές, την ανασυγγραφή της από εξωεπιστημονικούς παράγοντες και κέντρα εξουσίας.
Δειλία να αντιπαραθέσουν το ελληνικό πολιτισμικό πρότυπο το οποίο είναι ανθρωποκεντρικό και βρίσκεται σε αρμονία με τη φύση, στο ανθρωποβόρο δυτικό πολιτισμικό πρότυπο το οποίο επιδιώκει την ευημερία των αριθμών εις βάρος της ευημερίας των ανθρώπων και της φύσης.
.
Η συμπεριφορά τους καταμαρτυρεί βαθιά αλλοτρίωση.
Οι λέξεις δειλία και ατολμία είναι λίγες  για να αποδώσουν το μέγεθος του ηθικού και ψυχικού ξεπεσμού των αρχόντων μας.
Ακόμα και η  συνώνυμη αρχαία ελληνική λέξη ΄΄μαλακία ΄΄δεν φτάνει.
Και αφού όπως φάνηκε από τα παραπάνω μόνο η ευψυχία αποτελεί την πρώτη εγγύηση της ευδαιμονίας (ευτυχίας), είμαστε καταδικασμένοι στη δυστυχία όσο υποστηρίζουμε ή ανεχόμαστε άρχοντες δειλούς ή μ——-ς.
Ή μήπως μια τέτοια ανοχή υποδειλώνει και τη δική μας ανανδρία;

Δημοσιεύθηκε την 4 Μαρτίου 2019 στα  Χανιώτικα Νέα